Višnja (Prunus cerasus), je drvenasta listopadna biljka iz familije ruža (Rosaceae), koja spada u skrivenosemenicei čiji se plodovi uzgajaju za ljudsku ishranu, kao sveži ili prerađeni.
Višnja se danas najviše uzgaja na području Evrope i Azije, a smatra se da je njen najveći masovni proizvođač i izvoznik Rusija, dok među ostalim zemljama po proizvodnji višnje se takođe ističu i Turska; Španija; Italija; Amerika; Iran i Irak.
Kultivisana višnja ima vek života od oko 20 – 30 godina, krošnja joj je najčešće kružnog oblika, dok su rodne grane savijene prema zemlji.
Višnja cveta po pravilu oko sredine aprila meseca, a prvi plodovi se ubiraju u proseku oko 1 – 2 meseca nakon cvetanja.
Vrlo je bitno da su većina vrsti višnje samo-besplodne, te su vrlo potrebni oprašivači, od kojih je najpoznatija takozvana „medonosna pčela“.
Sadnice višnje – vrste, cena i prodaja
Višnja je kultura koja dobro uspeva na svim vrstama zemljišta, te se može zasaditi na plodnim ili na nekim ispošćenijim zemljištima, te na peskovitim ili nanosnim (aluvijalnim) podlogama, ali se smatra da joj najviše odgovara zemljište koje je porozno i umereno plodno, sa odnosom ilovače i peska od približno 40:60.
Potrebno je naglasiti da ovo voće ne podnosi preveliku vlagu (zemljišta koja se stalno natapaju stajaćom vodom), te i da je vrlo osetljiva na mrazeve, posebno u vreme vegetacije ili formiranja pupoljaka i zametaka plodova.
Višnju je najbolje zasaditi u jesen, a sadnice nabavljati u sertifikovanim rasadnicima koji imaju ili poseduju dokaze o zdravstvenoj ispravnosti, poreklu sorte i kvalitetu.
Sadnice višanja se uzgajaju na tri vrste podloga a to su:
Margiva – podloga koja daje sorte sadnica koje su manje bujne i koje olakšavaju berbu i daju krupnije plodove; sadnice koje su uzgajane na ovoj vrsti podloge su otporne na neke bolesti (posebno na trulež korena), kao i na sušu i na kasnije uzgajanje na manje plodnim zemljištima;
Gizela 5 – podloga za uzgoj sadnica u rasadnicima, koja obezbeđuje dobru plodnost višanja, ali se u kasnijim godinama ove sadnice odlikuju znatnim umanjenjem veličine plodova; takođe ove sadnice se teže „primaju“ na zemljištima koja imaju kiseliju pH reakciju;
Podloga „divlja trešnja“ – ova podloga je preporučljiva za formiranje onbih sadnica koje će biti kasnije zasađene na vlažnu podlogu, i njen najveći nedostatak je prevelika bujnost i dosta sitniji plkodovi voća.
Sadnice višnje se obično dobijaju kalemljenjem na divlju trešnju, margivu i divlju višnju, a dalje njihova cena zavisi od same sorte i njene rodnosti i kvaliteta (oko 150 – 300 dinara komad).
Berba i skladištenje višanja
Berba višanja se može obavljati ručno ili mašinski, a skladištenje se vrši u hladnjačama, i to ili površnim ili dubokim zanmrzavanjem, pri čemu plodovi uopšte ne gube na svom kvalitetu i na odličnim hranljivim i zdravstvenim vrednostima.
Međutim, smatra se da višnje ne traba držati zamrznute duže od oko deset dana, i da nakon tog perioda treba započeti sa njihovom preradom i pravljenjem raznih sokova; džemova; marmelada; te sa sušenjem ili spravljanjem likera ili rakije od višnje.
Bolesti i štetočine višanja
Pored odabira dobrih sadnica i kvalitetnih sorti, bitno je upoznati se sa najčešćim bolestima i pak sa štetočinama koje ugrožavaju zasade višnje, a to su:
Najčešće bolesti višnje
Mrka pegavost lista višnje – izazivač Blumeriella jaapii;
Monilioza – sušenje listova, cvetova i stabljika višnje, kao i truljenje plodova – izazivač gljivica Monilinia laxa;
Trulež korena višnje – izazivač gljivica vrste Phytophtora;
Šupljikavost listova višnje – izazivač Stigmina carpophyla.
Što se tiče mera prevencije i zaštite voća od bolesti i štetočina, najbolje je potražiti savete pravih stručnjaka, a one mogu biti mehaničke (uklanjanje zaraženih delova biljke; sakupljanje jaja i larvi insekata; postavljanje zaštitnih mreža), ili hemijske (upotreba odgovarajućih pesticida).
Štetočine koje napadaju višnju
Najpoznatije vrste insekata koje napadaju zasade višnje (ali i druge voćne vrste, a najviše uz višnju i trešnje) su – Višnjin svrdlaš; Potkornjak; Dudovac; Zelena biljna vaš; Crveni voćni pauk; Trešnjina muva; Trešnjin cvetojed; Rutava buba; Žilogriz i mnogi drugi insekti.
Najpoznatije sorte višnje i njihove kardinalne karakteristike
Oblačinska višnja – sorta višnje koja je samooplodna, dobro je rodna, slabo je bujna i redovnog je davanja plodova.
Pomenuta sorta uspeva na slabije kvalitetnim podlogama, uzgaja se obično na rastojanju od 4 x 3 metra (mada se smatra da je dovoljan i razmak između sadnica od oko 1,5 – 2 m).
Plodovi ove sorte višanja su sitni (prosečne težine oko 2,0 – 2,5 grama), tamno su crvene boje i hrskavog i slatko-kiselog „mesa“.
Ova sorta daje zrele plodove krajem juna i početkom jula meseca, i otporna je na zimske ili na kasne prolećne mrazeve.
Sadnica ove sorte se dobija ili iz sopstvenih izdanaka, ili kalemljenjem na podlogu margiva.
Sorta Oblačinska višnja, najbolje uspeva na području Vojvodine i u severnijim delovima naše zemlje.
Čačanski rubin – sorta ove višnje je samooplodna, mada uvek zaostane dosta velika količina neoplođenih cvetova.
Plod je srednje krupan ili krupan, i vreme zrenja je krajem juna ili početkom jula meseca.
Ova sorta je otporna na zimske i prolećne mrazeve, ali su njeni plodovi i korenski sitem vrlo i osetljivi na vlagu, te u slučaju kišnih godina, koren ima sklonost da satrune, a zreli plodovi da ispucaju.
Zreli plodovi su više kiseli nego slatki, „trpkog“ su i oporog ukusa, i koža i „meso“ su tamno ili rubin crvene boje.
Ova sorta se dobija kalemljenjem na sadnice margive ili divlje višnje.
Španska višnja – sorta poreklom iz Španije, te joj najviše odgovara mediteranska i umerena kontinentalna klima.
Smatra se da je ova sorta vrlo kvalitetna, i njeni plodovi su teški oko 5 – 6 grama, i vrlo su slatki i ukusni.
Zrenje plodova je obično krajem juna mesece, a najbolje ova sorta uspeva i najviše se gaji u Vojvodini, mada se smatra da je pogodnija za sopstveni uzgoj, nego za plantažnu proizvodnju.
Podloga na koju se kalemi ova sorta jeste margiva ili divlja trešnja.
Uj fehirtes – sorta mađarskog porekla, koja ima veliki potencijal za preradu, i spada u jednu od samooplodnih sorti, sa vrlo krupnim i slatkim plodovima (plodovi su teški oko 6,5 – 7 grama).
Ova sorta je vrlo pogodna za plantažnu sadnju i berbu pomoću mehanizacije, jer su joj plodovi čvrsti i hrskavi, te ona spada u red sorti koje imaju vrlo sladak ukus i lepu aromu.
Punu zrelost plodovi ove sorte dostižu po pravilu krajem juna meseca.
Podloge na koje se kalemi ova sorta višnje su margiva i divlja trešnja.
Meteor – sorta višnje koja je poreklom iz Mađarske, najbolje uspeva u Vojvodini, a spada u red srednje bujnih, samooplodnih, ranih i dobro rađajućih sorti.
Plodovi obično sazrevaju ranije u odnosu na ostale sorte, te po pravilu već i u prvoj polovini juna meseca, dok su same voćke srednje krupne, hrskave, slatko-kiselog ukusa i tamno-crvene boje.
Podloga na koju se kalemi ova sorta je ili margiva ili divlja trešnja.
Reksele – sorta višnje poreklom iz Nemačke, koja je samooplodna i otporna na mrazeve i niske temperature.
Ova sorta je pogodna za plantažnu sadnju i mehanizovanu berbu, a zrelost dostiže krajem juna i početkom jula meseca.
Plodovi sorte Reksele su srednje krupni (težine oko 5 gr), imaju kiselkast ukus, i redovno rađaju.
Podloga na koju se kalemi ova sorta je margiva ili divlja trešnja.
Edi botermo – sorta koja je samooplodna, otporna je in a mraz in a sušu, te pogodna za berbu uz pomoć mehanizacije i vrlo je visoko rodna sorta.
Plodovi su krupni (oko 6,5 gr), tamno crvene boje, slatkog i aromatičnog ukusa, lako se kidaju sa peteljki i rašaju prve godine nakon sadnje.
Vreme sazrevanja plodova je po pravili krajem juna meseca, a stable i plodovi su vrlo otporni in a štetočine i na bolesti.
Podloge na koje se kalemi ova sorta su margiva i divlja trešnja.
Keleris 14 – sorta višnje poreklom iz Danske, koja je samooplodna, srednje bujna i visoko rodna.
Plodovi su srednje krupni (oko 5 gr težine), sazrevaju početkom jula, i vrlo su kiselkastog i oporog ukusa, pre nego da su slatki.
Pomenuta sorta je odlična za plantažni uzgoj i za industrijsku preradu.
Podloge na koje se kalemi su margiva i divlja trešnja.
Keleris 16 – sorta višnje poreklom iz Danske, slebije bujnosti, samooplodna sorta i vrlo dobre i rodnosti i kvaliteta plodova.
Vreme zrenja plodova je krajem juna ili početkom jula meseca, a plod je srednje krupan (oko 4 ili 5 gr), tamno crvene boje i predominantno kiselog i aromatičnog ukusa.
Podloga na koju se kalemi ova sorta je margiva ili divlja trešnja.
Hajmanova konzervna – ova sorta višnje je poreklom iz nemačke, spada u samooplodne sorte, obilno i redovno rodna, pogodna za plantažni uzgoj i za preradu.
Plodovi ove sorte dostižu punu zrelost krajem juna meseca, a srednje su krupni (oko 5,5 gr), te su i tamno crvene boje i vrlo lepog i aromatičnog ukusa.
Podloga na koju se kalemi ova sorta je margiva ili divlja trešnja.
Šumadinka – ovo je srpska odnosno “domaća sorta” višnje, koja je najkrupnija višnja, od svih poznatih sorti (prosečna težina ploda je oko 7,0 – 7,3 gr).
Plodovi ove sorte su vrlo sočni i hrskavi, tamno crvene boje i vremena zrenja oko sredine meseca jula.
Sorta Šumadinka spada u samooplodne sorte, redovno daje plodove i pogodna je za preradu i za plantažnu sadnju.
Ova sorta je vrlo otporna i na mrazeve i na sušu, kao in a većinu bolesti i štetočina koje napadaju višnje.
Podloga na koju se kalemi ova sorta je margiva ili divlja trešnja.
Među ostalim poznatim sortama višanja, ali koje su nešto manje zastupljene za uzgoj u našim uslovima su i Lara (domaća sorta); Majska višnja; Ujfehertoi Firtoš (mađarska sorta); Sofija (domaće poreklo); Nevena (domaća srpska sorta); Iskra (srpska sorta poreklom iz Čačka); IV 2/152 (mađarska hibridna sorta); IV 3/148 (mađarska hibridna sorta); Eva (mađarska sorta); te Marela (hibrid trešnje i višnje); Novosadska višnja (domaća sorta), i mnoge druge sorte koje su tek u fazi “priznavanja”.
Važno je napomenuti da se za dobijanje većine sorti “pitomih višanja”, kao podloga za sadnice i njihovo kalemljenje koristi pomenuta “divlja višnja”, a u koju spadaju četri sorte – Obična divlja višnja; Stepska višnja; Istočno-američka peščana višnja, te i Kineska pustinjska (Maljava) višnja.
